Wcześniaki to wyjątkowe dzieci, które od pierwszych dni życia wymagają szczególnej troski. Jednym z kluczowych aspektów ich zdrowia jest odpowiedni poziom żelaza – składnika niezbędnego m.in. dla prawidłowego rozwoju mózgu, czy prawidłowej pracy układu odpornościowego. Niestety, wcześniaki są w grupie ryzyka niedoboru żelaza, dlatego jego suplementacja jest niezwykle ważna.¹

Dlaczego wcześniaki potrzebują więcej żelaza?

Żelazo jest pierwiastkiem kluczowym dla produkcji hemoglobiny – białka obecnego w czerwonych krwinkach, które transportuje tlen w organizmie. Wcześniaki przychodzą na świat z mniejszymi zapasami żelaza niż dzieci urodzone o czasie, ponieważ to właśnie w trzecim trymestrze ciąży gromadzą one jego największe ilości. Ponadto wcześniaki szybciej rosną i rozwijają się, co powoduje większe zapotrzebowanie na ten pierwiastek.

Brak odpowiedniej ilości żelaza może skutkować anemią, opóźnieniem wzrostu, zaburzeniami funkcji poznawczych oraz osłabieniem odporności.² Dlatego niezwykle istotne jest monitorowanie poziomu żelaza oraz jego odpowiednia profilaktyczna suplementacja, aby niedopuscić do powstania niedokrwistości.

Wcześniaki a niedobór żelaza – grupa ryzyka

Dzieci urodzone przedwcześnie nie miały wystarczająco dużo czasu, aby zgromadzić odpowiednie zapasy żelaza w organizmie. W trzecim trymestrze ciąży dochodzi do intensywnego magazynowania tego pierwiastka, a wcześniaki, rodząc się wcześniej, często mają jego niedobory. Niedostateczna ilość żelaza może prowadzić do anemii, opóźnień w rozwoju neurologicznym oraz osłabionej odporności.

Więcej na temat znaczenia żelaza dla organizmu przeczytasz tutaj: Dlaczego żelazo jest ważne dla naszego organizmu?

Jakie są konsekwencje niedoboru żelaza u wcześniaków?

• Osłabienie organizmu i większa podatność na infekcje
• Opóźnienia w rozwoju poznawczym i motorycznym
• Problemy z koncentracją i nauką w przyszłości
• Niedokrwistość (anemia), która może prowadzić może pogłębiać objawy innych chorób współistniejących

Więcej informacji na temat profilaktyki znajdziesz tutaj: Profilaktyka niedoboru żelaza u dzieci urodzonych przedwcześnie

Żelazo a rozwój mózgu wcześniaka

Żelazo odgrywa kluczową rolę w rozwoju mózgu dziecka. Jest niezbędne do prawidłowego funkcjonowania neuronów oraz tworzenia połączeń nerwowych, które wpływają na zdolności poznawcze i motoryczne malucha. Brak wystarczającej ilości żelaza może skutkować trudnościami w koncentracji, opóźnieniem w nauce oraz problemami z pamięcią. Badania pokazują, że dzieci z odpowiednim poziomem żelaza w pierwszych latach życia lepiej radzą sobie w szkole i rozwijają się szybciej.

Więcej o tej tematyce przeczytasz tutaj: Rola żelaza w rozwoju mózgu u dzieci

Żelazo i odporność

Żelazo jest niezbędne dla prawidłowego funkcjonowania układu odpornościowego. Bierze udział w produkcji enzymów oraz białek odpowiedzialnych za zwalczanie infekcji. Dzieci z niedoborem żelaza są bardziej podatne na przeziębienia, infekcje dróg oddechowych oraz inne choroby zakaźne. Odpowiednia suplementacja tego pierwiastka pomaga budować silny system immunologiczny, co jest szczególnie istotne w przypadku wcześniaków, których organizmy są bardziej narażone na infekcje.

Jak zadbać o odpowiedni poziom żelaza u wcześniaka?

• Regularne badania – poziom żelaza u wcześniaków powinien być regularnie monitorowany przez pediatrę.
• Suplementacja żelaza –zgodnie z zaleceniami Polskiego Towarzystwa Neonatologicznego, wcześniaki powinny otrzymywać profilaktyczną porcję żelaza do ukończenia 12. miesiąca życia – niezależnie od tego, czy są karmione piersią, mieszanką dla wcześniaków czy łączonym modelem.
• Wzbogacona dieta – w późniejszym okresie warto wprowadzać do diety pokarmy bogate w żelazo, np. mięso, żółtka jaj, zielone warzywa liściaste.

Suplementacja żelaza – oficjalne rekomendacje PTN

Polskie Towarzystwo Neonatologiczne (PTN) zaleca suplementację żelaza u wcześniaków zgodnie z indywidualnymi potrzebami dziecka. W większości przypadków, wcześniaki urodzone przed 32. tygodniem ciąży powinny otrzymywać suplementację aż do ukończenia 12. miesiąca. Dawka jest dostosowywana przez lekarza neonatologa bądź pediatrę w zależności od masy ciała.

Jak dbać o odpowiednią suplementację żelaza?

Wcześniaki często wymagają suplementacji żelaza w postaci preparatów farmaceutycznych. Kluczowe jest podawanie ich zgodnie z zaleceniami lekarza oraz stosowanie odpowiednich technik, które ułatwią przyjmowanie preparatu. Warto zwrócić szczególną uwagę na wybór preparatów zarejestrowanych do stosowania u niemowląt – najlepiej w formie płynnej – które są dostosowane do potrzeb najmłodszych i dobrze tolerowane.

Praktyczne wskazówki dotyczące podawania leków i suplementów znajdziesz tutaj: Jak podawać dzieciom preparaty farmaceutyczne za pomocą strzykawki

Jakie dzieci są szczególnie narażone na niedobór żelaza?

Oprócz wcześniaków, na niedobór żelaza narażone są również dzieci z ciąż mnogich, niemowlęta z niską masą urodzeniową oraz maluchy karmione mlekiem modyfikowanym bez dodatku żelaza.

Więcej na ten temat znajdziesz tutaj: Dzieci szczególnie narażone na niedobór żelaza

Podsumowanie

Żelazo odgrywa niezwykle ważną rolę w rozwoju wcześniaków, dlatego warto dbać o jego odpowiednią suplementację już od pierwszych dni życia dziecka. Regularne badania, konsultacje z lekarzem i właściwa dieta to kluczowe elementy profilaktyki niedoboru żelaza u najmłodszych. Pamiętajmy, że zdrowy start to podstawa prawidłowego rozwoju naszych maluchów!

CHIESI/AWA/INN/10/04/2025

Bibliografia:

1. Szczapa J. Postępowanie w niedokrwistości u noworodków. W: Standardy opieki medycznej nad noworodkiem w Polsce. Zalecenia Polskiego Towarzystwa Neonatologicznego, Borszewska-Kornacka M.K. (red. meryt.), Warszawa, wydanie V 2023: 563-566
2. Lauterbach R. Homeostaza żelaza – zapobieganie niedoborom we wczesnym okresie rozwoju. W: Standardy opieki medycznej nad noworodkiem w Polsce. Zalecenia Polskiego Towarzystwa Neonatologicznego, Borszewska-Kornacka M.K. (red. meryt.), Warszawa, wydanie V 2023: 567-572