W pełni rozwinięte płuca wytwarzają substancję nazywaną surfaktantem, która pozwala pęcherzykom płucnym spełniać ich prawidłową funkcję polegającą na wymianie tlenu (O2) i dwutlenku węgla (CO2) pomiędzy powietrzem atmosferycznym dostającym się do płuc z krwinkami czerwonymi. Dostateczna ilość surfaktantu produkowana jest mniej więcej od 32. do 34. tygodnia ciąży. Brak tej substancji powoduje problemy, które widoczne są już w pierwszych chwilach po urodzeniu – znaczny wysiłek oddechowy oraz zwiększone zapotrzebowanie na tlen, który niejednokrotnie musi znacznie przewyższać stężenie 21%, w jakim naturalnie występuje w powietrzu atmosferycznym. Dzieci wymagają wtedy wsparcia oddechu, tzw. CPAP, polegającego na założeniu im specjalnych czapeczek, do których przymocowane są elastyczne rurki zakończone silikonową maseczką ulokowaną na nosie dziecka, przez którą stale wdmuchiwane jest powietrze. CPAP ma do spełnienia podobne zadanie jak surfaktant – ma pomóc w utrzymaniu stałego wypełnienia powietrzem każdego z pęcherzyków płucnych.

Istotne w tym rodzaju wsparcia jest to, że procedura jest nieinwazyjna i nie ingeruje w naturalny oddech dziecka – oddycha ono samodzielnie, jedynie „z niewielką pomocą”.
W ciężkich przypadkach lekarze mają ponadto możliwość podania dziecku bezpośrednio do płuc preparatów zawierających już gotowy surfaktant (pochodzenia zwierzęcego lub rzadziej syntetyczny) co najczęściej spektakularnie poprawia jego sytuację zdrowotną i możliwości oddechowe.
W sytuacji, gdy mamy do czynienia ze skrajnie małymi wcześniakami, których płuca nie tylko nie wytwarzają jeszcze surfaktantu, ale dodatkowo sam narząd nie jest wystarczająco rozwinięty, by móc efektywnie pracować, może zachodzić potrzeba zastosowania wentylacji mechanicznej, polegającej na użyciu respiratora i prowadzeniu u dziecka oddechu zastępczego. Dzieje się to za pośrednictwem rurki intubacyjnej wprowadzonej przez nos lub usta dziecka i umieszczanej bezpośrednio w tchawicy.

Poza CPAP, respiratorem i surfaktantem jeszcze jeden element będzie istotnie wpływał na komfort oddechowy dziecka. W sytuacji zagrożenia porodem przedwczesnym podanie matce sterydów prenatalnie pozwala przyśpieszyć rozwój płuc i w niektórych przypadkach znacznie złagodzić lub też całkowicie uniknąć problemów oddechowych.

Jak możemy przekonać się o prawidłowej funkcji płuc wcześniaka? Jedną z metod oceny ich wydolności jest pulsoksymetria. Badanie to polega na pomiarze zawartości tlenu w krwinkach czerwonych dziecka. Odbywa się to za sprawą specjalnego czujnika umieszczanego na jego skórze. Wartości podawane są w formie procentowej jako „saturacja krwi” – w warunkach prawidłowych wynosi ona około 95%.

Dr n. med. Piotr Szymański, specjalizacja: neonatologia, pediatria

CHIESI/ŻMO/JEW/40/09/2020