W okresie życia płodowego proces prawidłowego unaczynienia siatkówki (czyli wewnętrznej błony oka odpowiedzialnej za widzenie) rozpoczyna się w 16 tygodniu życia płodowego, a kończy w 36- 40 tygodniu. W momencie porodu przedwczesnego proces ten nie ulega zatrzymaniu, postępuje dalej jednak warunki środowiskowe, w których się odbywa, są skrajnie inne od tych wewnątrzłonowych. W wyniku tego powstające naczynia mogą zacząć narastać w sposób nieprawidłowy- wtedy mówimy o chorobie zwanej retinopatią wcześniaków. W jej przebiegu dochodzi do nadmiernego rozrostu (proliferacji) naczyń krwionośnych dna oka, które mogą wnikać do ciała szklistego oka, powodując krwotok i obrzęk, a w końcowym etapie choroby doprowadzić do odwarstwienia siatkówki, powodując ślepotę dziecka. Z tego powodu już u kilkutygodniowych wcześniaków rozpoczynamy systematyczny monitoring okulistyczny dna oka, który jest kontynuowany do czasu zakończenia procesu unaczynienia siatkówki. Z uwagi na to, że choroba ma przebieg gwałtowny i jej objawy mogą się pojawić w bardzo krótkim czasie, niezwykle ważne jest utrzymanie stałej kontroli także po wypisie ze szpitala.

A co, jeśli u dziecka dojdzie do rozwoju retinopatii wcześniaków? Wtedy możemy zaproponować dziecku 2 metody leczenia (o wyborze najlepszej metody dla danego pacjenta decyduje oczywiście doświadczony okulista, na podstawie obrazu dna oka). Pierwszą metodą leczenia jest laserokoagulacja siatkówek. Po kwalifikacji do tego leczenia, u dziecka w znieczuleniu ogólnym, w warunkach bloku operacyjnego, rozszerza się źrenice specjalnymi kroplami, a następnie wprowadza przez nie niewielki laser, którym koaguluje się (wypala) nieprawidłowe naczynia na obwodzie siatkówki, który ma najmniejszy udział w procesie widzenia. Celem tego jest zatrzymanie nieprawidłowych naczyń i zapobiegnięcie odwarstwieniu siatkówki. Drugą metodą leczenia jest podaż do ciała szklistego oka (czyli bezpośrednio do substancji wypełniającej gałkę oczną) specjalnego leku, tzw. przeciwciała monoklonalnego, skierowanego przeciwko czynnikowi stymulującemu nadmierny rozrost naczyń siatkówki”.

Dzięki temu, że lek podawany jest miejscowo, ryzyko wystąpienia ogólnych działań niepożądanych jest minimalne. Bez względu na wybraną dla dziecka metodę leczenia, w okresie pozabiegowym maluch jest intensywnie monitorowany okulistyczne, celem oceny skuteczności leczenia. Bywa i tak, że aby uzyskać najlepszy efekt leczenia, dziecko wymaga wykonania obu wyżej opisanych zabiegów.

Podsumowując, retinopatia wcześniaków jest chorobą naczyń siatkówki, wynikającą z ich dojrzewania w warunkach zdecydowanie mniej korzystnych niż wewnątrzłonowo. Im bardziej skrajny wcześniak oraz im cięższy stan ogólny pacjenta, tym większe ryzyko wystąpienia choroby. Nieleczona retinopatia wcześniaków zawsze kończy się odwarstwieniem siatkówki i w konsekwencji- utratą wzroku u dziecka, dlatego w przypadku jej rozpoznania należy jak najszybciej wdrożyć odpowiednie leczenie. Bardzo ważne jest systematyczne monitorowanie dna oka wcześniaka do czasu ukończenia procesu unaczynienia siatkówki, celem szybkiego wykrycia choroby w jak najwcześniejszym stadium.

Sygnatura: CHIESI/KBŁ/JEW/2023/12/47
 Autor: dr Magdalena Maślanka